Fitoterapia to rodzaj leczenia, w którym znajdują zastosowanie surowce oraz przetwory roślinne. W ajurwedzie używa się wielu ziół, przypraw, minerałów jako lekarstw – jej farmakopea jest jedną z największych na świecie z ponad 1,250 substancji. Wiele z nich można znaleźć tylko na kontynencie azjatyckim, ale część można spotkać również w europejskiej kuchni. Zarówno skład jak i właściwości lecznicze danej części rośliny zależą od bardzo wielu czynników, min. od warunków glebowych, klimatu, nawożenia, właściwej pory zbioru, potem sposobu jej obróbki, przechowywania itd. W gąszczu substancji leczniczych uznawanych przez ziołolecznictwo łatwo jest się pogubić. Koszyczek rumianku czy kwiaty rumianku? Owoc kminku czy nasiona kminku?
Spróbujemy zapoznać się z najważniejszymi pojęciami botanicznymi stosowanymi w fitoterapii, tak, by zyskać świadomość tego, co spożywamy poddając się terapii ziołami.
1. Bulwa – to podziemny, zgrubiały pęd wypełniony materiałem zapasowym stanowiący rolę spichlerza dla rośliny w okresie przetrwalnikowym. Topinambur należy do przykładowych bulw wykorzystywanych w fitoterapii
2. Cebula – podziemny pęd o skróconej łodydze i silnie zgrubiałych w nasadach łuskowatych liściach. Cebulą jest powszechnie używana cebula zwyczajna.
3. Drewno – część zdrewniała gałęzi, pnia lub korzenia drzewa czy krzewu. Gwajakowiec (łac. Guaiacum sanctum, Guaiacum officinale) to przykład drewna używanego w fitoterapii.
4. Kłącze – np. kłącze tataraku albo kurkumy; pęd podziemny pełniący rolę spichlerza, odznaczający się dużą ilością węzłów, międzywęźli i pączków.
5. Kora – tkanka stanowiąca okrycie gałęzi krzewów i drzew; np. kora brzozy, kora cynamonowca
6. Korzeń – podziemna część rośliny nie zawierająca węzłów, międzywęźli czy zredukowanych liści ; przykłady w fitoterapii: korzeń maca, korzeń lukrecji czy łopianu
7. Koszyczek – typ kwiatostanu groniastego; np. koszyczek rumianku
8. Kwiat – występujący u roślin nasiennych organ rozmnażania płciowego; złożony w swej budowie jest skróconym, przekształconym pędem. W fitoterapii np. kwiat lipy, kwiat bzu czarnego
9. Kwiatostan – skupienie na łodydze pojedynczych kwiatów; np. kwiatostan głogu
10. Liść – organ roślinny, który bierze udział głównie w procesie fotosyntezy oraz w wymianie gazowej; w ziołolecznictwie stosuje się np. liście malin, liście mięty
11. Nasienie – służy do rozmnażania; wykształcają go rośliny nasienne; np. nasiona lnu
12. Owocnia – część owocu pozostająca po usunięciu nasion; np. owocnia fasoli
13. Owoc – organ, który rozwija się po zapłodnieniu komórki jajowej, np. owoc kopru
14. Pączek – mały, jeszcze nie rozwinięty pęd, to z niego wiosną wyrasta łodyga z liśćmi i kwiatami, np. pączek sosny
15. Szyszka – kwiatostan żeński, np. szyszka chmielu
16. Zarodek – zarodek roślinny, np. zarodek kukurydzy
17. Ziele – surowcem jest cała zielona część rośliny, np. ziele dziurawca
18. Żywica – substancja wytwarzana w niektórych roślinach o charakterystycznych cechach min. lepkości, dużą twardością po wyschnięciu, posiada właściwości prozdrowotne np. żywica kadzidłowca